De afgelopen jaren waren goede beursjaren. Mede door de dalende rentes stegen obligaties en aandelen. Als gevolg daarvan maakten ook de pensioenfondsen hoge rendementen. Toch lees je steeds meer berichten over dekkingstekorten bij veel pensioenfondsen. Waarom moeten de pensioenen worden verlaagd terwijl pensioenfondsen de afgelopen jaren veel geld hebben verdiend? Dat is moeilijk te begrijpen.
Een pensioenfonds heeft eigenlijk maar één doel, namelijk haar inleg zo beleggen dat het in de toekomst genoeg geld heeft om alle beloofde uitkeringen te kunnen betalen.
Het vermogen van een pensioenfonds bestaat uit de waarde van de beleggingsportefeuille. Deze bevat onder andere obligaties en aandelen. Dit vermogen kun je zien als al het geld dat het pensioenfonds momenteel in kas heeft.
Aan de andere kant zijn er de beloofde pensioenuitkeringen aan de deelnemers. Zeker is dat er meer moet worden uitgekeerd dan er nu in kas is. Het doel is dus om zoveel mogelijk rendement te maken met de huidige beleggingen, zodat er later genoeg geld is om alle pensioenuitkeringen te betalen. Maar dit rendement moet nog gemaakt worden en het is onbekend hoeveel dit in werkelijkheid zal zijn. Om toch te kunnen beoordelen of een pensioen aan alle verplichtingen kan voldoen vindt er regelmatig een toetsing plaats. Hiervoor wordt de rekenrente gebruikt. De rekenrente wordt afgeleid van de marktrente. De marktrente dient als referentiewaarde voor rendementen op beleggingen met weinig tot geen risico. Zo’n toetsing gaat als volgt.
Het pensioenfonds weet hoeveel de beloofde pensioenuitkeringen zijn, die staan vast. Het weet ook hoeveel geld het momenteel in bezit heeft. Om te bepalen of er momenteel genoeg in kas is om aan alle verplichtingen te voldoen, wordt de waarde van alle toekomstige pensioenuitkeringen terug verrekend naar de waarde van vandaag en vergeleken met de huidige waarde van de portefeuille. De verhouding hiertussen wordt de dekkingsgraad genoemd. Hier volgt een voorbeeld.
Stel een pensioenfonds heeft een portefeuille die bestaat uit obligaties met een waarde van €70 miljoen. Aan de andere kant moet het fonds volgens gemaakte afspraken over 20 jaar €120 miljoen uitkeren aan haar gepensioneerde deelnemers. Is die €70 miljoen voldoende om over 20 jaar €120 miljoen uit te kunnen keren? Hiervoor berekenen we de huidige waarde van die €120 miljoen. Dit gaat met behulp van een formule die hier in detail wordt uitgelegd. In het volgende voorbeeld nemen we een rekenrente van 3%.
De huidige waarde van €120 miljoen over 20 jaar met een rekenrente van 3% is vandaag de dag €66,4 miljoen waard. Met andere woorden als we vandaag €66,4 miljoen beleggen met een jaarlijks rendement van 3%, dan hebben we over 20 jaar precies €120 miljoen. De waarde van alle beleggingen van het pensioenfonds was €70 miljoen. De dekkingsgraad wordt dan (70 / 66,4) * 100% = 105%. Genoeg dus om alle toekomstige uitkeringen te kunnen betalen.
Door het ruime monetaire beleid van de ECB is de marktrente flink gedaald. Volgens de pensioenfondsen heeft deze dalende rente ervoor gezorgd dat hun dekkingsgraden zijn gedaald en het tekort is toegenomen. Maar is dat wel de echte reden?
Dalende rentes hebben namelijk als tegeneffect dat de waarde van beleggingen toenemen. We nemen hetzelfde pensioenfonds met een portefeuille van €70 miljoen aan obligaties. Bij een dalende rente worden de bestaande obligaties die nog een hogere rente opleveren veel aantrekkelijker en dus meer waard. Hierdoor stijgt de koers en maakt het pensioenfonds extra rendement.
Wat gebeurt er nu wanneer de marktrente van 3% uit het vorige voorbeeld is gedaald naar 1%?
De huidige waarde van alle pensioenuitkeringen zijn door de dalende rente gestegen van €66,4 miljoen naar €98,4 miljoen. Met andere woorden we moeten vandaag €98,4 miljoen in kas hebben, zodat we bij een jaarlijks rendement van 1% over 20 jaar op €120 miljoen uitkomen.
De waarde van de portefeuille van het pensioenfonds was €70 miljoen, maar stijgt door de dalende rente naar €103,6 miljoen. Dit verklaart dus de goede rendementen van pensioenfondsen de afgelopen jaren. De dekkingsgraad komt hierdoor uit op (103,6 / 98,4) * 100% = 105%.
Dat is opvallend. Terwijl de rekenrente is gedaald, is de dekkingsgraad in beide voorbeelden gelijk gebleven. Toenemende pensioenverplichtingen bij een dalende rente gaan hand in hand met stijgende portefeuilles. Hierdoor blijft de verhouding tussen het huidige vermogen en de verplichtingen gelijk en blijft ook de dekkingsgraad ongewijzigd.
Natuurlijk hebben pensioenfondsen naast obligaties ook andere beleggingen die niet één-op-één samenhangen met de marktrente. Maar dat doet niets af aan het feit dat dekkingstekorten niet uitsluitend door dalende marktrentes worden veroorzaakt.
Ook in Nederland is het beeld ontstaan dat het ruime monetaire ECB beleid landen straft met volle pensioenpotten, zoals Nederland. Maar zoals uit het voorbeeld blijkt is dit niet juist.
De reden dat de dekkingsgraden zijn gedaald komt eerder door de onhandige beslissingen die pensioenfondsen in het verleden hebben genomen. Waarschijnlijk zijn er wat al te mooie pensioenbeloften gedaan waardoor verwachtingen zijn gewekt die in de praktijk nauwelijks waargemaakt kunnen worden. Daarbij is de levensverwachting van gepensioneerden harder toegenomen dan werd voorzien.
De huidige situatie heeft er toe geleid dat er op papier flinke tekorten zijn om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. De lage rekenrente dwingt pensioenfondsen om uit te gaan van hele lage rendementen in de toekomst. Hierdoor rekenenen de pensioenfondsen zich waarschijnlijk armer dan ze in werkelijkheid zijn. Of de tekorten werkelijk zo groot zijn zal in de loop der jaren moeten blijken. De kans is groot dat pensioenfondsen het zekere voor het onzekere nemen en naast het niet indexeren van pensioenuitkeringen zelfs overgaan tot het korten ervan.
Zelf ben ik als ZZP’er verantwoordelijk voor mijn eigen pensioenopbouw. Op deze site lees je hoe ik dat doe. Misschien is het ook iets voor jou, zodat je niet verrast wordt door eventuele tegenvallende pensioenresultaten. Vooral als je jong bent werkt de tijd enorm in je voordeel.
Geef een reactie